Περί πολιτικής και άλλων δαιμονίων...

" Ένας πολιτικάντης σκέφτεται τις επόμενες εκλογές. Ένας πολιτικός,  τις επόμενες γενιές".

Arthur Clarke, 1917-2008, Βρετανός συγγραφέας επιστ. φαντασίας

Καιρό τώρα με απασχολεί το ποια είναι η θέση μου- αν υπάρχει- απέναντι στα πράγματα, όπως διαδραματίζονται τα τελευταία τρία χρόνια στην Ελλάδα...  

Η αλήθεια είναι ότι από καιρό έχω πάψει να παρακολουθώ τις "ειδήσεις", γιατί όπως τις αντιλαμβάνομαι, μοιάζουν περισσότερο με σχόλια παρά με αντικειμενική καταγραφή των όσων συμβαίνουν. Άλλωστε, για πολλούς λόγους, που δεν θα αναλύσω εδώ, γιατί άλλο είναι το θέμα, δεν θα μπορούσαν να είναι αντικειμενικές. Έτσι, τα γεγονότα φτάνουν στα αυτιά μου από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και από τους τίτλους των ειδήσεων, που βλέπω στις εφημερίδες- γιατί εφημερίδες διαβάζω κάθε μέρα, αλλά πολύ επιλεκτικά- τα άρθρα πολιτικής κριτικής, που αυτή την εποχή κυριαρχούν στην αρθρογραφία, αλλά και με βιωματικό τρόπο, αφού τα όσα συμβαίνουν δεν αφήνουν κανενός την καθημερινότητα ανεπηρέαστη.

Δεν είναι λίγα τα ερεθίσματα, θα μου πεις, για να μην μπορείς να κρίνεις, να πάρεις θέση. Τι διάολο κοινωνικό και πολιτικό όν είσαι; 

Η σύγχυσή μου κλιμακώνεται,  καθώς βλέπω τα πρότυπά μου να διασταυρώνουν τα ξίφη τους πάνω σε θέματα πολιτικής κι εγώ βρίσκομαι στη μέση και δεν μπορώ να πω "εσύ έχεις δίκιο, εσύ άδικο". Υπάρχουν όμως και άνθρωποι που ξέρουν ακριβώς τι πρεσβεύουν, δεν έχουν καμία αμφιβολία ότι τα πράγματα είναι έτσι κι έτσι και πρέπει να γίνει αυτό κι αυτό. Και τους θαυμάζω που δεν έχουν διλήμματα, αλλά ταυτόχρονα τους φοβάμαι κιόλας. Φοβάμαι ότι αυτή η σιγουριά τους θα τους τυφλώσει και δεν θα δουν έναν ενδεχόμενο τοίχο, στον οποίο μπορεί να προσκρούσουν με χίλια. Και το κακό θα είναι ότι μαζί τους θα έχουν κι άλλους....

Αυτό που αισθάνομαι περιγράφεται απόλυτα από την καβαφική Άρνηση: 

Che fece .... il gran rifiuto

Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα
που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Οχι
να πούνε. Φανερώνεται αμέσως όποιος τόχει
έτοιμο μέσα του το Ναι, και λέγοντάς το πέρα

πηγαίνει στην τιμή και στην πεποίθησί του.
Ο αρνηθείς δεν μετανοιώνει. Αν ρωτιούνταν πάλι,
όχι θα ξαναέλεγε. Κι όμως τον καταβάλλει
εκείνο το όχι -- το σωστό -- εις όλην την ζωή του.

Πού βρίσκομαι λοιπόν;

Για να απαντήσω σ` αυτό, θα πρέπει πρώτα να σκιαγραφήσω το σε τι είμαι αντίθετη, γιατί αυτό το ξέρω καλύτερα.

• Είμαι αντίθετη σε πάσης φύσεως γενικεύσεις.

• Είμαι αντίθετη στην διακήρυξη της ανευθυνότητας πάντων και πασών. Με χαρακτηριστική αυτοπεποίθηση ο περισσότερος κόσμος ψέγει και λοιδορεί ένα αόριστο γ΄ πληθυντικό- "εκείνοι φταίνε"- που μέσα στην οργή του έχει την ψευδαίσθηση ότι οι "εκείνοι" είναι συγκεκριμένα πρόσωπα, και το σημαντικότερο, ότι είναι ξένα προς αυτόν. Αν αυτό αφορά στη Βουλή, που μάλιστα οι περισσότεροι τη θέλουν καμμένη- τότε αναρωτιέμαι μήπως στην πραγματικότητα αυτό που θέλουν να εξαλειφθεί είναι το σκιώδες παρελθόν, οι λανθασμένες επιλογές του καθενός, που κατόρθωσαν να γκρεμίσουν το παρόν και να υπονομεύσουν ένα διαρκές μέλλον, μήπως θέλουν να εξορκίσουν το παρελθόν τους, για να μπορέσουν να οραματιστούν ένα μέλλον. Αλλά μέλλον χωρίς παρελθόν είναι δέντρο χωρίς ρίζες. Μα κι αν είναι έτσι, από την άλλη πλευρά, με ξόρκια και οράματα δεν χτίζεις οικοδομήματα, αλλά νέες ψευδαισθήσεις. Θέλω να πω πως αν- λέω, αν- το τέρας που θέλουμε να αποκεφαλίσουμε, η λερναία ύδρα των πολιτικών λαθών και παθών, έχει τη μάσκα του πολιτικού εκπροσώπου, αλλά στην ουσία είμαστε εμείς που κρυβόμαστε από πίσω του, τότε αντί να ψάχνουμε να βρούμε αποδιοπομπαίους τράγους, ίσως θα πρέπει πρώτα να ρίξουμε την πέτρα του αναθέματος πάνω μας, να δούμε τα λάθη μας κατάματα και να τα αποδεχτούμε, για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε. Διαφορετικά, αυτόν τον ίδιο εαυτό θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε ξανά και ξανά στο μέλλον, το οποίο θα είναι μια τραγική επανάληψη στο διηνεκές. Ο Σεφέρης, μεταγράφοντας τον Πλάτωνα, το όρισε με μεγάλη σαφήνεια: "τον ξένο και τον εχθρό τον είδαμε στον καθρέφτη", είπε... 

Όσο δεν ακούω αυτό το πολυπόθητο α΄πληθυντικό- "κάναμε", "φταίξαμε"-  τόσο θα αρνούμαι να υποταχτώ σ` αυτή τη μαζική νοοτροπία της επίρριψης ευθυνών και της άρνησης της δικής μας. 

• Είμαι αντίθετη στην ψευδεπίγραφες επαναστάσεις. Και για τους λόγους που προανέφερα, αλλά και για έναν ακόμα πιο σημαντικό. Ο Αριστοτέλης θεωρεί ως μεγαλύτερο επίτευγμα για μια πολιτεία την επίτευξη της ευδαιμονίας, της ευημερίας. Έχοντας μελετήσει τα "πολιτεύματα" ανά την Ελλάδα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν έχει σημασία τι πολίτευμα λες ότι έχεις, αλλά πώς αυτό το πολίτευμα υπηρετεί το συλλογικό καλό. Για να υπάρξει συλλογικό καλό θα πρέπει να συντείνουν δύο πράγματα: αφ` ενός να υπάρχει κοινός στόχος, ο οποίος πρέπει να έχει τεθεί και να υπηρετείται από όλους- ο καθένας από τι θέση που ορίστηκε, θα μας έλεγε ο Πλάτωνας- κι` αφ` ετέρου ο νόμος να είναι υπεράνω όλων.

Πολίτευμα που κάποιοι βάζουν τον εαυτό τους υπεράνω του νόμου είναι πολίτευμα φαύλο. Ο Πρωταγόρας, στον ομώνυμο πλατωνικό διάλογο, για να υπογραμμίσει τη σημασία του νόμου λέει πως ο Δίας έθεσε ως ποινή για τους παραβάτες το θάνατο, γιατί αν ένας παραβιάσει το νόμο, θα γίνει παράδειγμα προς μίμηση και για άλλους και τότε το κοινωνικό οικοδόμημα θα καταρρεύσει. Το άτομο εκείνο που παραβιάζει το νόμο πρέπει να θανατώνεται σαν νόσος της πόλεως, διαφορετικά η νόσος θα επεκταθεί. 

Δεν ξέρω κατά πόσο αυτοί οι ξεσηκωμοί έχουν άλλο κοινό από τη μαζική συμμετοχή. Και όχι, αυτό δεν είναι αρκετό. Γιατί όλοι μπορεί να συμφωνούμε στο τι δεν θέλουμε, αλλά ίσως δεν έχουμε διερευνήσει ή σκεφτεί καν τι θέλουμε και πώς αυτό μπορεί να υλοποιηθεί- δεν φτάνει να θες να φας ένα γλυκό, θα πρέπει να μπορείς και να το φτιάξεις.  Επιπλέον, θα πρέπει να διερευνηθεί αν θέλουμε όλοι το ίδιο, αν η μορφή οποιασδήποτε διαμαρτυρίας, εξέγερσης, επανάστασης έχει κάποιο κοινό στόχο, πέρα από την ανατροπή μιας κυβέρνησης ή την καταψήφιση ενός νόμου. Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο, για να μιλήσω για την ιστορία της Ελλάδας, ότι μετά από κάθε επανάσταση που διεκδικούσε κάτι- ανεξαρτησία, σύνταγμα, πολιτειακή αλλαγή- ακολουθούσε- αν δεν συμπορευόταν- εμφύλιος σπαραγμός. Μετά τους Περσικούς πολέμους, ο Πελοποννησιακός, στην επανάσταση του 1821 οπλαρχηγοί και πολιτικοί ήρθαν στα μαχαίρια για την εξουσία, στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ξέσπασε εθνικός διχασμός, στο Β΄ εμφύλιος. Είναι γονιδιακοί οι αδερφοφάδες σ` αυτόν τον τόπο... Το λέω αυτό, γιατί χτες βρέθηκα κάπου, σε μία μουσική σκηνή, όπου οι καλλιτέχνες θέλοντας να παροτρύνουν τον κόσμο να ξεσηκωθεί και να διεκδικήσει, προέβαλαν ένα βίντεο, όπου παραλλήλιζαν τα επεισόδια στο Σύνταγμα πριν από μία εβδομάδα με την Επανάσταση του 1821. Βρήκα αυτόν τον παραλληλισμό άστοχο, γιατί έχω την αίσθηση, κι εύχομαι να κάνω λάθος, ότι έμειναν στην επιφάνεια των πραγμάτων, στη σύγκρουση του κράτους και της αστυνομίας με τους πολίτες από τη μία, και στη σύγκρουση της κακής Ευρώπης με την καλή και κακόμοιρη Ελλάδα από την άλλη. Όμως τα δύο γεγονότα δεν έχουν στην πραγματικότητα καμία σχέση μεταξύ τους, από όποια σκοπιά κι αν το δει κανείς, και κυρίως από εκείνη που έχουμε μάθει να αναλύουμε την ελληνική ιστορία από το σχολείο. Ακόμα όμως κι αν πιάσουμε τα όποια κοινά τους χαρακτηριστικά, θα πρέπει να δούμε πώς ο καθένας προσπάθησε να εκμεταλλευτεί τα επιτεύγματα της Επανάστασης κατόπιν, ώστε να κάνει τον Μακρυγιάννη να ωρύεται πως η Επανάσταση δεν έγινε ατομικά, δεν ανήκει σε κανέναν, για να μπορεί να διεκδικεί θέσεις και αξιώματα, αλλά συλλογικά. Αυτό το "είμαστε στο εμείς και όχι στο εγώ" ήταν μια κραυγή υπενθύμισης, όχι κάτι που χαρακτήριζε τον έλληνα αγωνιστή της μετεπαναστατικής εποχής. Κι αυτό ακριβώς φοβάμαι, την καπηλεία των αγώνων. Ήδη βρέθηκε ένας επώνυμος σφετεριστής- λαϊκιστής, που θεωρώντας ως δεδομένο ότι θα εκλεγεί στις προσεχείς, αλλά απροσδιόριστες χρονικά, εκλογές, είπε ότι θα "κατεβάσει τις κουκούλες" εκείνων που κατέστρεψαν την Αθήνα στα επεισόδια. Ευτυχώς που έβγαλε εγκαίρως τη δική του...

Ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, μαθαίνουμε στην ιστορία κατεύθυνσης, στήριζε τις ελπίδες εκλογής του στη δημοτικότητά του, επειδή ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος τον είχε επιλέξει μετά το κίνημα στο Γουδί -στου Γουδή, για να λεμέ και το σωστό- για προσωρινό πρωθυπουργό, άσχετα που μετά έφερε το Βενιζέλο. Φοβάμαι ότι κάθε "επαναστάτης" κάτι τέτοιο κρύβει στο πίσω μέρος του μυαλού του... ότι αν η αντίσταση ευοδώσει, θα έχει λαμβάνειν... όχι ότι σ` αυτό ελλοχεύει κάτι κακό αναγκαστικά, αλλά αν πάλι το ατομικό καλό δεν ενυπάρχει στο συλλογικό, πάλι στο ίδιο σημείο θα ξαναγυρίσουμε. 

Και μέσα σ` όλη αυτή την αναμπουμπούλα, στην οποία χαίρεται ο λύκος, πότε προλάβαμε και θέσαμε στόχους κοινούς και βρήκαμε και πώς θα τους υλοποιήσουμε; εγώ τουλάχιστον δεν τους πληροφορήθηκα, ίσως γιατί δεν κατεβαίνω στις πορείες ή δεν  βλέπω τηλεόραση. Αλλά κι εκείνοι που τις επικροτούν, έστω και στα βουβά, δεν μοιάζουν να ξέρουν περισσότερα για την επαύριο του αγώνος. Ας πτωχεύσουμε, ας κάνουμε εκλογές, ας βγούμε από το ευρώ και μετά βλέπουμε... αυτό καταλαβαίνω εγώ από αυτά που ακούω, και κυρίως από αυτά που δεν ακούω. Γι` αυτό "κρατάω την αποστασή μου". 

• Είμαι αντίθετη στην έλλειψη παιδείας... κανείς δεν μπορεί να κρίνει, να βάλει στόχους, να προοδεύσει με παιδεία μισή. Και στην Ελλάδα του 21ου αιώνα πάσχουμε στα σοβαρά από αυτή την έλλειψη, είτε αυτή οφείλεται στο εκπαιδευτικό σύστημα είτε οφείλεται στην έλλειψη εμπειριών και δια βίου μάθησης. Ειδικά αυτό το δεύτερο, πολύ με πονάει, ο Έλληνας ο περήφανος για τον μεγάλο αρχαιοελληνικό πολιτισμό του να μη γνωρίζει στην ουσία τίποτα γι` αυτόν, αλλά να τον ευαγγελίζεται όπου σταθεί και όπου βρεθεί, ενώ από την άλλη δεν κάνει τίποτα, για να μάθει, να παράγει, να συνεισφέρει σε έναν νεοελληνικό πολιτισμό, ενώ αυτούς που το κάνουν, που προσφέρουν και αφοσιώνονται και αγωνιούν, τους θεωρεί γραφικούς και ελιτιστές σε εποχές δύσκολες. 
• Είμαι αντίθετη στα "παρωχημένα" πρότυπα. Θαυμάζω το Μίκη Θεοδωράκη και το Μανώλη Γλέζο που κατεβαίνουν στις πορείες και τρώνε τα χημικά στην ηλικία τους, που έχουν θέση και πίστη και την υποστηρίζουν και προσπαθούν να κινητοποιήσουν τις νέες γενιές να διεκδικήσουν συλλογικά, αλλά τρέμω στη σκέψη ότι άλλους πνευματικούς ανθρώπους οι νέες γενιές δεν θα αναδείξουν και θα θυμούνται με νοσταλγία αυτές τις εμβληματικές μορφές, ανίκανες οι ίδιες να παράγουν πνεύμα. Και με τρομάζει ακόμα πιο πολύ που ορισμένοι θέλουν να παραχωρήσουν την τύχη τους στους πνευματικούς ηγέτες, ψάχνοντας ακόμα μια φορά αρχηγό για το κοπάδι, κάτι που φυσικά γίνεται υποσυνείδητα, και αυτό εν ολίγοις ονομάζεται μεσιανισμός. 
• Είμαι αντίθετη στην παραίτηση από τη δημιουργικότητα, "επειδή έχουμε κρίση". Οι ποιητές της "γενιάς της ήττας" το αναγνώρισαν πέρα από κάθε αμφιβολία... "Εγώ/ κληρονόμος πουλιών/ πρέπει/ έστω και με σπασμένα φτερά/ να πετάω", διατεινόταν ο Σαχτούρης, ακόμα κι αν έκαιγε τις ποιητικές του συλλογές. 

• Είμαι αντίθετη στην υποκρισία της φιλαλληλίας "επειδή έχουμε κρίση". Μήπως ο αλτρουισμός είναι της μόδας και θα ξεφορεθεί, όταν έρθουν ξανά οι παχιές αγελάδες; τότε ας μην τον ενδυθούμε καθόλου. Καλύτερα νεκροί από το κρύο, παρά νεκροί ηθικά. 

Είμαι αντίθετη στις ταμπέλες και σε όλους τους -ισμους. Κουράστηκα να ακούω ότι είμαστε αυτό κι εκείνο, έχουμε αυτό ή το άλλο, είμαστε εμείς κι εκείνοι, και μετά να βάζουμε πιεστικά την τελεία. Κι εσύ που είσαι ο από δω, μήπως στην πραγματικότητα είσαι ένας ξεπεσμένος άλλος; Σήμερα, φερ` ειπείν, είσαι άνεργος και τα βάζεις με τα αφεντικά, αλλά μέχρι χτες ονειρευόσουν να γίνεις κι εσύ ένα, έστω να διαφεντεύεις τον εαυτό σου; δεν διαφωνώ, Λιάνα μου, ότι είμαστε όλοι εργάτες. Η εργασία είναι φυσική ανάγκη του ζωντανού οργανισμού. Αλλά γιατί αυτή η φυσική ανάγκη θα πρέπει να γίνεται κατηγορούμενη και κατηγορηματική, κυριολεκτικά και μεταφορικά; γιατί το κραδαίνουμε σαν μια απειλή; να εκφοβίσουμε ποιον; τον άλλο μας εαυτό, που θα ήθελε να βρίσκεται ζωντανός στα νησιά των Μακάρων; Αν είναι να εργαστούμε όλοι μαζί, για το ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ καλό, τότε θα πρέπει να μην βάζουμε ταμπέλες που μας διαχωρίζουν και μας περιορίζουν. Είμαστε, είμαστε, είμαστε... κάτι ξεχαρβαλωμένες κιθάρες....

ουφ! γράφω, γράφω και τελειωμό δεν έχω.

Προς το παρόν κατάλαβα... ότι είμαι εναντίον σε καθετί που είναι ενάντιο και είμαι υπέρ της έμπρακτης συλλογικότητας, των κοινών στόχων, της αποδοχής ευθύνης, της παιδείας, της νομιμότητας...  κάτι είναι κι αυτό για αρχή...

Καλή Κυριακή σε όλους!

συνεχίζεται...