Περί του κοινού αισθήματος

"Η σκοτεινάγρα του βυθού ξεχνιέται στον αφρό"

Πριν κλείσω τα μάτια μου χθες βράδυ, η τελευταία μου σκέψη ήταν να θυμηθώ να γράψω για το θέμα της κοινωνικότητας, όσον αφορά στη θέση του σύγχρονου ανθρώπου στο κοινωνικό σύνολο, αφορμώμενη από τη διενέργεια των εθνικών εκλογών. 

Από τα σημερινά- στέρεα- δεδομένα, με ποσοστά που προκαλούν από τη μία περίσκεψη κι από την άλλη τρόμο, φαίνεται ότι η χώρα μάχεται τον εαυτό της τον ίδιο, προσπαθώντας από τη μία πλευρά να καταποντίσει ελαττώματα δεκαετιών και από την άλλη να "γυρίσει σελίδα", όπως συχνά ακούγεται. Μόνο που, όπως φαίνεται, δεν μπορεί να φέρει την πλάστιγγα σε ισορροπία, βάζοντας μια ακόμη ψηφίδα στο πορτρέτο της Μέδουσας που την απεικονίζει. 

Σκέφτομαι, λοιπόν, πως ενώ όσο μεγαλώνω συνειδητοποιώ- με τρόπο βιωματικό- την ανάγκη της συνύπαρξης (η ζωή μας είναι συνεχής αλληλεπίδραση) τόσο πιο συχνά έρχομαι αντιμέτωπη μ` αυτόν τον εθνικό μας εγωισμό. Γενιές ολόκληρες μεταλαμπαδεύουν ως υπέρτατη αξία το "δούλεψε, για να φας και κλέψε, να `χεις", μεταλλάσσοντας τον κοινωνικό άνθρωπο σε ιερόδουλο του εγωισμού του. Φαίνεται πλέον ανέφικτη η προσπάθεια θέσπισης ενός πραγματικού στόχου, ρεαλιστικού, πραγματοποιήσιμου και κοινά αποδεκτού, που θα μας έκανε δημιουργικούς, φιλόπονους, φιλειρηνικούς και πάνω απ` όλα θα πραγμάτωνε την κοινωνική και πολιτική μας φύση. Ο εγωισμός μας έγινε ένας ουροβόρος όφις και το χειρότερο είναι ότι μοιάζει- αν δεν είναι σίγουρο- ότι δεν έχουμε ενσυνείδηση αυτής της αυτοκαταστροφικής μας τάσης. Όταν ο αυτο- κανιβαλισμός λάβει τέλος, το ακόρεστο μέσα μας θηρίο της πλεονεξίας απλώνει τα πλοκάμια του στα αλλότρια, που τα διεκδικεί για δικά του, επιδιδόμενο σε μία κρονιακή αδηφαγία. 

Ο στίχος του Σεφέρη γυρίζει στο μυαλό μου ξανά και ξανά: "τον ξένο και τον εχθρό τον είδαμε στον καθρέφτη". Κι αυτό το τεμαχισμένο πρόσωπο, "που άλλο δεν ζήτησες στη ζωή παρά να το κρατήσεις καθάριο κι` αδιαίρετο", πόσο συχνά το αντικρίζουμε στον καθρέφτη της ύπαρξής μας; αλλά και με τι μάτια να κοιταχτούμε; είναι σκληρή η ενδοσκόπηση, σαν το γεωτρύπανο που χτυπάει μια φλέβα νερού κι εκείνο τινάζεται ξαφνιασμένο. Γι` αυτό την αποφεύγουμε επιμελώς, για να μην αιμορραγήσουμε. Γιατί δεν νιώθουμε εμπιστοσύνη ότι τα κύτταρά μας θα πολεμήσουν να αναπληρώσουν την απώλεια ή ότι θα βρεθεί ένας άλλος να μας μεταγγίσει το δικό του. Έτσι, γίναμε άνθρωποι καχύποπτοι, λαός κουτοπόνηρος, έθνος δίβουλο. Προβάλαμε τις φοβίες μας στον πολιτικό καθρέφτη και ο δαίμονας που μας κοίταξε δεν μας άρεσε. Όμως και πάλι το πέπλο της αοριστίας ήρθε για να καλύψει την ατομική μας ευθύνη, αφού κάποιοι αόριστοι άλλοι για μια ακόμη φορά πήραν την λανθασμένη απόφαση. Ακόμα, όσοι δεν είναι αυτο- διορισμένοι επικριτές, ένιωσαν την ανάγκη να ντύσουν αυτή την απόφαση με το χιτώνα του Νέσσου, δικαιολογώντας την με το αποφόρι της "αντίδρασης" του λαού, που καταπιέζεται -από τα μέτρα, όχι από τον εαυτό του τον ίδιο. Οι αρχαίοι μας πρόγονοι και πάλι το διατύπωσαν απλά με τη θυμοσοφία τους: "θυμού κράτει", συμβούλεψαν. Αν κλυδωνίζεσαι από πάθη, είσαι καταδικασμένος να τσακιστείς στα βράχια που ο θυμός ακονίζει και το χέρι οδηγεί. Όπως πολύ όμορφα το περιγράφει ο Πλάτωνας στον Πρωταγόρα, εκείνον, λέει, που ισχυρίζεται ότι δεν κατέχει την αλήθεια, οι οικείοι του τον παίρνουν παράμερα και τον συμβουλεύουν σαν να είναι τρελός.Έτσι και τώρα, κάποιοι προσφέρθηκαν να συμβουλέψουν αυτούς που έκαναν λανθασμένες πολιτικές επιλογές, σαν να ήταν άτακτα παιδιά που δεν ορίζουν τον εαυτό τους, ενώ οι ίδιοι δεν έχουν αναρωτηθεί αν έχουν την ικανότητα ή την αρμοδιότητα για κάτι τέτοιο, αφού συχνά πάσχουν από αυτο- αγνωσία. Ταυτόχρονα, μαζί με την επιφανειακή επίπληξη, κλείνουν συνωμοτικά το μάτι... "έλα, μην το ξανακάνεις..." Ευτυχώς, θα έχουμε δεύτερο γύρο εκλογών, μια χειραγωγημένη δεύτερη ευκαιρία, να ψηφίσουμε πιο ψύχραιμα...

Αναρωτιέμαι.. αν είχε σχηματιστεί κυβέρνηση στον πρώτο γύρο, θα έπρεπε να ζήσουμε για μία τετραετία με τις συνέπειες αυτού του θυμού; 

Ο λόγος γίνεται αναφορικά με τον φασιστικό μας εαυτό, όπως εύστοχα διατύπωνε πριν είκοσι χρόνια ο Μάνος Χατζηδάκις. Τώρα, όλοι νιώσαμε ότι οι κοινοβουλευτικοί μας εκπρόσωποι είναι αποκλειστικά δικά μας σφάλματα. Πολύ φοβάμαι όμως ότι καταλογίζουμε στους εαυτούς μας μόνο αυτή τη συγκεκριμένη άστοχη επιλογή, κι όχι το σύνολο των πολιτικών επιλογών που καθόρισαν τον κοινοβουλευτικό μας βίο μετά τη μεταπολίτευση. Τώρα φταίνε οι ψηφοφόροι.. μέχρι χτες έφταιγαν οι πολιτικοί. 

Γι` αυτό μιλώ για καθρέφτες...

Ένα τελευταίο σχόλιο: η αποχή σ` αυτόν το γύρο έφτασε- σε μία ώρα κρίσιμη για τη χώρα- το 35 ή κατά άλλους το 40%. Αποχή σημαίνει ότι δεν θέλεις να συμμετέχεις στα κοινά προβλήματα, να παίρνεις πρωτοβουλίες και να αναλαμβάνεις από κοινού ευθύνες. Οι αρχαίοι δημοκράτες αφαιρούσαν σ` αυτήν την περίπτωση τα πολιτικά δικαιώματα των αμέτοχων πολιτών ("ατιμία") και τους εξόριζαν σαν καρκινώματα της πόλης που αφ` ενός θα βλάψουν το πολίτευμα κι` αφετέρου θα αποτελέσουν κακό παράδειγμα για τους νέους, Δεν υπονοώ ότι πρέπει να επιστρέψουμε σ` αυτές τις πρακτικές, αν και είναι πολύ πρόσφατος ο νόμος που σου αφαιρούσε το δικαίωμα εξόδου από τη χώρα, αν δεν ψήφιζες στις εθνικές εκλογές- αλλά για να κατανοηθεί ότι δεν είναι δυνατόν να παραμένεις αμέτοχος... είναι το ίδιο και χειρότερο από το να κάνεις λανθασμένη επιλογή. Και με ενοχλεί πολύ, πάρα πολύ, που αυτοί οι ίδιοι κοινωνικοί κηφήνες θα θεωρήσουν δικαίωμα εκ των υστέρων το να κατέβουν στους δρόμους και να διεκδικήσουν  "κεκτημένα", να απαιτήσουν κοινωνική δικαιοσύνη, για μια κοινωνία, στη διάλυση της οποίας συμβάλλουν με τη στάση τους, 

Ξαναγυρνάω στην αρχή του συλλογισμού μου... Είμαστε τα τέρατα που θα έπρεπε να φοβόμαστε περισσότερο. Κι όσο πιο συχνά ακούω τους γύρω μου να εκτοξεύουν μύδρους κατά παντός υπευθύνου, τόσο σιγουρεύομαι. "Αν δεν βρέξεις πόδια, ψάρια δεν τρως", λέει μια θυμόσοφη παροιμία. Αν δεν συμμετέχεις και συστηματικά αποποιήσαι την ευθύνη, κοινωνικός και πολιτικός άνθρωπος δεν θεωρήσαι. Οπότε μένουν δύο αριστοτέλειες επιλογές.. είσαι ζώο ή θεός;

http://www.youtube.com/watch?v=EaL4GeyhPCA&feature=related