μισο- άδειο ή μισο- γεμάτο;

.

"Η απαισιοδοξία είναι θέμα διάθεσης. Η αισιοδοξία είναι θέμα θέλησης"

"Δόξα" ονόμαζαν οι αρχαίοι την πεποίθηση, από το ρήμα δοκώ. Δόξα επίσης σήμαινε απόφαση, επίσημη απόφαση της βουλής και του δήμου: " Έδοξε τη βουλή και τω δήμω", με τη φράση αυτή ξεκινούσαν τα ψηφίσματα της πόλης. Άρα, θα μπορούσε κανείς να συμπεράνει- κάπως ποιητικά ενδεχομένως- ότι είναι θέμα απόφασης ποια στάση θα κρατήσει κανείς απέναντι στα πράγματα. Την αίσια δόξα ή την απαίσια. Η λέξη "δόξα" είναι μία "μέση λέξη", μία "media vox", όπως και η "τύχη" που θεωρείται καλή (καλοτυχία) είτε κακή (κακοτυχία). Από μόνη της είναι μια λέξη ουδέτερη, χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις. Αν οραματιστούμε ότι η δόξα είναι ένα ποτάμι που κυλάει ανάμεσά μας, τότε θα πρέπει να οραματιστούμε, επίσης, σε ποια όχθη θέλουμε να σταθούμε, στην όχθη της αισιοδοξίας ή αυτήν της απαισιοδοξίας;

Έχω την εντύπωση ότι το να επιλέξει κανείς να σταθεί στην πλευρά της απαισιοδοξίας παρέχει ένα αίσθημα ασφάλειας. Όταν περιμένεις ότι τα πράγματα δεν θα πάνε καλά, ότι θα χειροτερέψουν, ότι δεν μπορείς να κάνεις τίποτα γι` αυτό και το μόνο που μπορείς είναι να στέκεσαι και να παρατηρείς τα ορμητικά νερά του ποταμού να παρασύρουν τα όνειρά σου, κατά κάποιο τρόπο απενοχοποιείς την κρυφή σου επιθυμία για παραίτηση. Κάπου ο Καζαντζάκης λέει (νομίζω στο "Βραχόκηπο"): " Παραιτούμαι από τον αγώνα όχι γιατί κουράστηκα να παλεύω, δεν κουράστηκα, αλλά επειδή γνωρίζω το τέλος των πραγμάτων". Η στάση αυτή είναι απολύτως μηδενιστική. Το να μετατρέπει κανείς την προσωπική του δύναμη σε παραίτηση, που υποβάλλεται από μία δήθεν γνώση της ματαιότητας των πραγμάτων, αφενός τον κάνει να αποβάλλει ένα ουσιαστικό μέρος της υπάρξής του, αυτό της αυτοπραγμάτωσης, που μόνο μέσα από τον αγώνα μπορεί να κερδηθεί, κι αφετέρου να στερεί και από τους υπόλοιπους ανθρώπους, τους σύγχρονούς του και τους απογόνους του, το δικαίωμα της εξέλιξης, γιατί η συλλογική εξέλιξη καθορίζεται από την ατομική και αντιστρόφως. 

Η επιλογή του να είναι κανείς απαισιόδοξος δεν είναι προϊόν σοφίας. Ούτε προεξοφλεί την αυτοκυριαρχία σε περιόδους κρίσιμες. Είναι περισσότερο υπεκφυγή. Μπορεί, αν δεν θέλει οπωσδήποτε να είναι αισιόδοξος, να συνεχίζει σιωπηλά την προσπάθεια, η οποία μπορεί να τον βγάλει τελικά από την άβυσσο του πεσιμισμού, από το να παραμείνει ολωσδιόλου αδρανής. Πολλοί ίσως πιστεύουν ότι με το να αναγνωρίζουν τη δυσκολία των πραγμάτων δικαιώνουν μια στάση. Ίσως υποσυνείδητα να φέρνουν τα πράγματα σε αδιέξοδο, προκειμένου να δικαιωθούν για τη σοφή τους στάση, κάτι σαν μια αυτο- εκπληρούμενη προφητεία, ας πούμε, η οποία δημιουργεί με τη σειρά της ένα φαύλο κύκλο αυτο- τροφοδοτούμενης μιζέριας. Δεν αντιλαμβάνονται όμως ότι έχουν ευθύνη για την περιρρέουσα ατμόσφαιρα που δημιουργούν. Ο καθένας από μας είναι ένα βότσαλο που πέφτει στη λίμνη του κοινωνικού του περίγυρου και δημιουργεί ομόκεντρους κύκλους ταράζοντας τα νερά. Έτσι, η στάση του απέναντι στα πράγματα μπορεί να "ανοίγει βήματα", όπως λένε οι ορειβάτες, και για άλλους. Τι γίνεται όμως αν αυτά τα βήματα οδηγούν σε αδιεξοδο ή ακόμα και γκρεμό, τόσο προσωπικό όσο και κοινωνικό; Είναι ο απαισιόδοξος έτοιμος να αναλάβει την ευθύνη της αποκοτιάς του; 

Από την άλλη πλευρά, οι λύσεις παρουσιάζονται και στους απαισιόδοξους, αλλά πόσο είναι σε θέση να τις διακρίνουν και να τις αποδεχτούν; να αποδεχτούν έστω την ιδέα ότι υπάρχουν, όταν έχουν ήδη προεξαγγείλλει ότι δεν γίνεται τίποτα; θέλει γενναιότητα να παραδεχθείς ότι έκανες λάθος, ότι υπερεκτίμησες την απαισιοδοξία σου και τη διέσπειρες, όπως ο συκοφάντης τη διχόνοια, αφού προέτρεπες κι άλλους στην ανακουφιστική από ευθύνες και κόπο απραξία;

Τι κερδίζει κανείς με το να είναι αισιόδοξος; Δεν είναι παρά ένας ρομαντικός ονειροπόλος, που αργά ή γρήγορα θα φάει τα μούτρα του... γιατί αργά ή γρήγορα θα διαπιστώσει ότι προσπαθεί να κολυμπήσει στο ποτάμι ανάποδα... 

...ναι, αλλά υπάρχει ένα έστω ψάρι που μπορεί να το κάνει...

Ο αισιόδοξος άνθρωπος είναι αυτός που στα πράγματα βλέπει την προοπτική που έχουν, ακόμα κι όταν όλα δείχνουν το αντίθετο... 

Είναι σίγουρα πιο ευχάριστος στη συναναστροφή, γιατί μεταδίδει την καλή του ενέργεια στους άλλους και τους παρακινεί, δεν τους αποθαρρύνει. Είναι σε θέση να βλέπει τις λύσεις, όταν οι άλλοι βλέπουν μόνο αδιέξοδα. Κάνει τα πράγματα αισιόδοξα, δεν περιμένει να γίνουν. Εκεί που οι άλλοι βλέπουν τέφρα, φυτεύει ένα δέντρο, δεν περιμένει να φυτρώσει μόνο του. 

Ξέρει ότι δεν χρειάζεται τα πράγματα να ξαναγίνουν όπως ήταν πριν, αλλά ότι μπορούν να γίνουν αλλιώς. 

Βάζει τον πήχη στο μπόι του κι όχι πιο ψηλά, για να έχει το άλλοθι να γκρινιάζει ότι δεν μπορεί να τον φτάσει. 

Εκτιμά τα μικρά, καθημερινά πράγματα και δεν μοιρολογεί για εκείνα που έχασε, γιατί εκείνα που έχασε, μάλλον δεν τα είχε ποτέ. Νιώθει ευγνωμοσύνη, και όχι πικρία. Αγκαλιάζει τα λάθη του πιο στοργικά από τα σωστά του, γιατί ξέρει ότι αυτά θα τον διδάξουν και θα τον κάνουν ταπεινό, ενώ τα άλλα θα τον κάνουν αλαζόνα. 

Χαίρεται που η κρίση έφερε τους φίλους του στο σπίτι και κάθισαν μαζί στο τραπέζι. 

Όταν οι άλλοι μεμψιμοιρούν, μπορεί και τραγουδάει, γιατί η μεμψιμοιρία φέρνει κι άλλη μεμψιμοιρία, ενώ η μουσική την ανάταση και τη γαλήνη. 

Το δικό του καλειδοσκόπιο είναι πιο ελκυστικό για ένα παιδί, από κείνο του απαισιόδοξου, γιατί έχει περισσότερα χρώματα και διαστάσεις. 

Η στάση του αυτή υπαγορεύεται από τη θέληση να είναι τα πράγματα καλύτερα. Κι ενώ πολλοί λένε ότι η δύναμη της θέλησης του ανθρώπου σηκώνει βουνά, ο αισιόδοξος το πιστεύει και το κάνει.