Πότε θα βγούμε από την καραντίνα; γιατί μας κλείνουν μέσα παρά την θέλησή μας; τι θα γίνει, αν αποφασίσω να αγνοήσω τα μέτρα; δεν περνάνε σε μένα αυτά, ξέρεις ποιος είμαι εγώ, ρε; μας έχουν κλεισμένους μέσα, λες κι έχουμε δικτατορία.
Πόση αγανάκτηση για το αυτονόητο. Να σωθούμε, όχι από τον ιό, αλλά από τον εαυτό μας τον ίδιο. Τον απείθαρχο, τον καχύποπτο, τον υπεράνω όλων, τον ψευδο- δημοκράτη.
Στο νου μου γυροφέρνει ο Σωκράτης (αχ, αυτοί οι αρχαίοι... συνέχεια μέσα στ` αυτιά μου...) και βαράει τη μαγκούρα του θυμωμένος. Τα φρύδια του σμίγουν από οργή (έτσι θέλω εγώ να τον σκέφτομαι, δεν νομίζω ότι ήταν ιδιαίτερα ευέξαπτος) με την ηθελημένη μας άγνοια. Που κάνουμε ότι δεν ξέρουμε ποιο είναι το σωστό. Κι` αν πραγματικά δεν το ξέρουμε, δεν αγωνιζόμαστε να το μάθουμε. Όχι αυτό που αλλάζει ανάλογα με το συμφέρον, το άλλο. Το αναλλοίωτο. Τρέχα γύρευε, θα μου πεις. Λες και δεν έχουμε άλλα πράγματα να ασχοληθούμε, με τον Σωκράτη θα ασχολούμαστε τώρα.
Κι όμως.. τώρα είναι η καταλληλότερη στιγμή να ανοίξουμε τα παράθυρα της σκέψης μας στους μεγάλους φιλοσόφους και να εμβαθύνουμε, όχι απλώς στη γνώση που προσφέρουν, αλλά στον τρόπο σκέψης. Την εμβάθυνση που ως τώρα δεν είχαμε ποτέ χρόνο να κάνουμε. Όχι σε τίποτα μεγάλα φιλοσοφικά ερωτήματα, αλλά τα απλά και καθημερινά.
Ποια πρέπει να είναι η σχέση μου με τον νόμο; Καλά, οι νόμοι είναι άδικοι, μην περιμένεις.. τους φτιάχνουν για να μας βάζουν τα δύο πόδια σ` ένα παπούτσι. Βέβαια, αν ο γείτονας παραβιάσει ένα νόμο και μας ξεβολέψει, αν π.χ. κάνει πάρτυ με μουσική στη διαπασών μέχρι το ξημέρωμα, τότε καλούμε την αστυνομία να επιβάλλει το νόμο. Αν συμβεί το αντίθετο, κάποιος με καταγγείλει για κάτι παράνομο που έκανα, καλά θα κάνει να το βουλώσει ο ρουφιάνος, το καρφί, έχω ράμματα για την γούνα του.
Επιστρέφω στον Σωκράτη. Όπως οι περισσότεροι γνωρίζουμε, ο Σωκράτης καταδικάστηκε σε θάνατο με κώνειο με την κατηγορία της αθεΐας. Δεν εξετάζω εδώ αν η ποινή ήταν δίκαια ή άδικη. Η κατηγορία της αθεΐας προβλέπει την ποινή του θανάτου. Αν βρεθείς ένοχος από τους ενόρκους και τους δικαστές, πίνεις το κώνειο και τέλος. Οι μαθητές του ήταν συντετριμμένοι και προσπαθούσαν να τον πείσουν να ζητήσει να μετριαστεί η ποινή του ή να εξαγοραστεί ή ακόμα και να δραπετεύσει. Ο νόμος είναι άδικος και η ποινή εξίσου. Σωστά;
Λάθος.
Ο Σωκράτης αρνείται κατηγορηματικά να ζητήσει κάποιου είδους έφεση, πόσο μάλλον να δραπετεύσει, που θα ήταν ο έσχατος εξευτελισμός. Το δικό του σχέδιο είναι καλά μελετημένο σε όλη την πορεία του βίου του. Αναμένοντας την εκτέλεση της ποινής κάνει το τελευταίο του μάθημα. Μας το παραθέτει ο Πλάτων στον "Κρίτωνά" του:
(Παρατίθεται μετάφραση ακριβώς από κάτω, αλλά ρίξτε μια ματιά στο αρχαίο κείμενο, είναι πολύ όμορφο)
Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν ἐνθένδε εἴτε ἀποδιδράσκειν, εἴθ᾽ ὅπως δεῖ ὀνομάσαι τοῦτο, ἐλθόντες οἱ νόμοι καὶ τὸ κοινὸν τῆς πόλεως ἐπιστάντες ἔροιντο· Εἰπέ μοι, ὦ Σώκρατες, τί ἐν νῷ ἔχεις ποιεῖν; Ἄλλο τι ἢ τούτῳ τῷ ἔργῳ ᾧ ἐπιχειρεῖς διανοῇ τούς τε νόμους ἡμᾶς ἀπολέσαι καὶ σύμπασαν τὴν πόλιν τὸ σὸν μέρος; Ἤ δοκεῖ σοι οἷόν τε ἔτι ἐκείνην τὴν πόλιν εἶναι καὶ μὴ ἀνατετράφθαι, ἐν ᾗ ἂν αἱ γενόμεναι δίκαι μηδὲν ἰσχύωσιν ἀλλὰ ὑπὸ ἰδιωτῶν ἄκυροί τε γίγνωνται καὶ διαφθείρωνται; Τί ἐροῦμεν, ὦ Κρίτων, πρὸς ταῦτα καὶ ἄλλα τοιαῦτα; Πολλὰ γὰρ ἄν τις ἔχοι, ἄλλως τε καὶ ῥήτωρ, εἰπεῖν ὑπὲρ τούτου τοῦ νόμου ἀπολλυμένου ὃς τὰς δίκας τὰς δικασθείσας προστάττει κυρίας εἶναι. Ἤ ἐροῦμεν πρὸς αὐτοὺς ὅτι «Ἠδίκει γὰρ ἡμᾶς ἡ πόλις καὶ οὐκ ὀρθῶς τὴν δίκην ἔκρινεν;» Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν;"
"Αν πρόκειται, λοιπόν, εμείς να
αποδράσουμε ή όπως αλλιώς θες, πες το, αν έρθουν οι νόμοι και σταθούν απέναντί
μας και μας ρωτήσουν: « Πες μου, Σωκράτη, τι έχεις στο νου σου να κάνεις;
Κάποια άλλη ενέργεια ή με αυτή την πράξη σκέφτεσαι να καταλύσεις εμάς τους
νόμους και ολόκληρη την πόλη, όσο περνάει από το χέρι σου; Η μήπως νομίζεις ότι
εκείνη η πόλη υφίσταται ακόμα και δεν έχει καταλυθεί, στην οποία οι δικαστικές
αποφάσεις δεν ισχύουν, αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταργούνται; Τι
θα πούμε, Κρίτωνα, για αυτά και άλλα παρόμοια;
πολλά βέβαια θα μπορούσε να πει κάνεις, ιδίως αν είναι ρήτορας, για το νόμο που κινδυνεύει να
καταλυθεί, ο οποίος προστάζει τις δικαστικές αποφάσεις να είναι έγκυρες. Ή θα
πούμε προς αυτούς ότι μας αδίκησε η πόλη και δεν έκρινε ορθά στη δίκη; Αυτά ή
κάτι άλλο θα πούμε;"
Ο πολίτης, ως τέτοιος, είναι υπόλογος απέναντι στον Νόμο. Η μη συμμόρφωση με τον νόμο συνιστά κατάλυση του πολιτεύματος. Για την εφαρμογή του νόμου και των ποινών, που απορρέουν από την παραβίασή τους, υπεύθυνοι είναι οι νομοθέτες και οι δικαστές. Δεν μπορεί να πάει ο καθένας και να πει "στοπ! αυτός ο νόμος δεν με συμφέρει, με ξεβολεύει, δεν πειθαρχώ και δεν αποδέχομαι την ποινή που απορρέει από την παραβίαση που σκοπεύω να κάνω". Δεν είναι στην αρμοδιότητά μου να θέτω και να καταργώ νόμους κατά το δοκούν. Ο νόμος είναι ξεβόλεμα. Είναι μια μέση οδός που συμβάλλει στην συνύπαρξη. Είναι το να κάνουμε μια υποχώρηση, για να συνυπάρξουμε, γι` αυτό είναι το πιο σημαντικό ο νόμος να στέκει υπεράνω των πολιτών και όχι το αντίθετο, μας λέει ο Αριστοτέλης, γιατί σε αυτήν την περίπτωση, ανεξάρτητα από το ποιο όνομα θέλουμε να δώσουμε στο πολίτευμα, ο χαρακτηρισμός είναι ένας: φαύλο. Ακόμα και μια κακή νομοθεσία είναι καλύτερη από την ανομία.
Νέμω= μοιράζω, νόμος= μοίρασμα. Μοιράζομαι ευθύνες που μου αναλογούν και όταν δεν το κάνω, υπάρχει ο κολασμός.
Ο Σωκράτης δεν δέχεται επ` ουδενί να μην πιει το κώνειο και είναι τόσο συνειδητοποιημένος σ` αυτό που λέγεται ότι το ήπιε απολύτως ήρεμος. Ανήσυχοι ήταν μάλλον αυτοί που φορτώθηκαν την ποινή στην πλάτη τους στους αιώνες. Όμως, ο Σωκράτης υπήρξε υπόδειγμα νομοταγούς πολίτη ως το τέλος. Μάλιστα, αφού το έχει πιει, ζητά από την Πολιτεία κάτι τελευταίο, Να αναθρέψουν τους γιους του, ώστε να είναι νομοταγείς πολίτες, όπως αυτός.
Ήπιε το κώνειο, γιατί ήθελε να είναι συνεπής σε όσα δίδαξε σε όλη την πορεία του βίου του. Αν δεχόταν την εξορία, την εξαγορά της ποινής, την δωροδοκία ή την απόδραση θα συνιστούσε αυτο- εξευτελισμό και δεν θα ήταν ο μεγαλύτερος φιλόσοφος όλων των εποχών.
'Ήπιε το κώνειο, γιατί αυτό προέβλεπε ο νόμος για την κατηγορία της αθεΐας και ο Σωκράτης ήταν νομοταγής.
'Ηπιε το κώνειο, για να δώσει ένα τελευταίο μάθημα στους συμπολίτες του περί συνέπειας, ορθής κρίσης και αισθήματος δικαίου. Η Αθήνα τιμωρήθηκε για την πράξη της αυτή στους αιώνες. Όχι λόγω της ποινής, αλλά λόγω της ίδιας της αιτίας που οδήγησε τον Σωκράτη σε δίκη, αυτήν την ενοχλητική αλογόμυγα. Το προέβλεψε: "Έγώ τώρα πηγαίνω για να πεθάνω και σεις για να ζήσετε. Ποιος πάει για το καλύτερο, μόνο ο Θεός το ξέρει|"
Μείνετε σπίτι.
Σχόλια